سیدابوالحسن انگجی تبریزیمیرزاابوالحسن انگجی تبریزی علمای مجاهد ایران در قرن سیزدهم و چهاردهم هجری می باشد. ۱ - معرفی اجمالیوی در ۱۲۸۲ ق در تبریز به دنیا آمد. پدرش سیدمحمد شیخ الشریعه، از فقهای نامدار و برجسته آذربایجان بود. خاندان انگجی، از خاندان‌های اصیل و معروف تبریز است که شخصیت‌های معروفی از آن برخاسته‌اند. وی در تبریز از حاج میرزا فتاح سرابی و حاج میرزا محمود اصولی، مقدمات فقه و اصول را فراگرفت و در ۱۳۰۴ ق برای تکمیل تحصیلات عازم نجف اشرف شد و از محضر درس استادانی چون فاضل ایروانی، حاج میرزا حبیب الله رشتی، آقا شیخ حسن ممقانی و شیخ محمد کاظمینی استفاده کرد و پس از اتمام تحصیلات به زادگاه خود بازگشت و در محله انگج به تبریز اقامت کرد و به همین سبب به انگجی شهرت یافت. به نوشته کتاب علماءالمعاصرین، آقا سید ابوالحسن «از طراز اول مجتهدین ایران، مراتب اجتهادش مسلم امثال و اقران، محقق مدقق، فقیه اصولی، صاحب وقار و تمکین و متانت و ابهت، کثیرالعلم، وفیرالفهم ولی بسیار قلیل الکلام بود.» ۲ - حمایت از جنبش مشروطهآیت الله انگجی از جنبش مشروطه حمایت کرد، اما به واسطه تندروی مشروطه خواهان و پس از اخراج حاج میرزا حسن مجتهدی تبریزی از تبریز به حکم «انجمن ایالتی آذربایجان»، از مشروطه خواهان کناره گرفت و به «هیات اسلامیه» پیوست. نخستین اقدام سیاسی آیت‌الله انگجی، اعتراض به رفتار زشت سرلشکر آیرم، امیرلشکر رضاخان در آذربایجان در روز عاشورا بود که موجب شورش مردم تبریز و اعتراض وی به این اقدام گردید. بلافاصله سپهبد امیراحمدی به تبریز رفت و به دیدار آیت‌الله انگجی شتافت و پس از شرح رویداد و به خواهش آیت‌الله انگجی، آیرم بلافاصله تحت الحفظ به تهران انتقال یافت. در دی ماه ۱۳۰۷، «قانون لباس متحدالشکل» با قید دوفوریت در مجلس تصویب شد. به موجب ماده دوم، مجتهدینی که از مراجع تقلید مسلم اهل سنت اجازه فتوا داشتند، پیشنمازان دارای محراب، مدرسین فقه و اصول و حکمت الهی و روحانیون دهات و قصبات و طلاب حوزه‌های علمیه در صورتی معاف بودند که از طرف دو نفر از مجتهدین مجاز، اجازه روایت داشته باشند و یا از عهده امتحان فقه واصول – که توسط وزارت معارف به عمل می‌آمد – برآیند. در غیر این صورت روحانیون، مجاز به استفاده از لباس روحانی نبودند. با توجه به سیاست بی اعتنایی رژیم پهلوی به شعایر اسلامی، مجامع روحانی این قانون را به عنوان محدودیت سیاسی برای حوزه‌های علمیه تلقی کردند و با مخالفت گروهی از علمای سرشناس تبریز مواجه گردید که در راس آنها میرزا صادق آقا تبریزی و آقا سیدابوالحسن انگجی قرار داشتند، اما بلافاصله دستور دستگیری همه آنان از مرکز صادر گردید و در روز ۶ دی ۱۳۰۷ علمای معترض دستگیر و همگی تبعید گردید اما پس از گذشت حدود یک سال به تبریز بازگردانده شد و بار دیگر به ادای وظایف شرعی و حفظ حدود الهی پرداخت و در این راه هیچ گونه مسامحه‌ای روا نداشت. ۳ - تاریخ وفاتآیت الله انگجی در ۱۸ ذیقعده ۱۳۵۷ ق در تبریز درگذشت و در مقبره خانوادگی در تبریز دفن شد. به همین مناسبت مردم تبریز و سراسر آذربایجان و بسیاری دیگر از شهرها، علی رغم جو اختناق رضاخانی، به سوگواری پرداختند و مجالس عزاداری برپا کردند. ۴ - آثارکتابهای ازاحه الالتباس عن حکم المشکوک من اللباس که در ۱۳۱۳ چاپ و منتشر گردید و شرح کتاب حج شرایع الاسلام و حاشیه بر ریاض المسائل از اوست. [۱]
اثرآفرینان، زندگینامه نام آوران…، ج۱، ص۳۲۲.
[۲]
رجال آذربایجان در عصر مشروطیت، ص۱۸۱-۱۸۲.
[۳]
زندگینامه رجال و مشاهیر ایران در قرن ۱۲، ۱۳ و ۱۴ هجری، ج۱، ص۳۰۱-۳۰۳.
[۴]
زندگینامه سیاسی امام خمینی از آغاز تا تبعید، ج۱، ص۶۷.
[۵]
طبقات اعلام الشیعه، نقباء البشر فی القرن الرابع عشر، ج۱، ص۴۳.
[۶]
علمای معاصرین، ص۱۷۸-۱۷۹.
[۷]
گنجینه دانشمندان، ج۱، ص۲۴۵-۲۴۶.
[۸]
گنجینه دانشمندان، ج۳، ص۳۰۱-۳۰۲.
[۹]
مفاخر آذربایجان، ج۱، ص۲۸۴-۲۸۹.
[۱۰]
مکارم الآثار، ج۷، ص۲۴۵۴-۲۴۵۵.
[۱۱]
نهضت روحانیون ایران، ج۱، ص۴۰۶.
۵ - پانویس
۶ - منبعدانشنامه های انقلاب اسلامی و تاریخ ایران، برگرفته از مقاله «میرزاابوالحسن انگجی تبریزی». |